Verduurzaming van de Creatiespiraal

En toen?

Al weer enige tijd geleden beloofde ik mezelf dat ik de Creatiespiraal zou verduurzamen – een populair managementboek van eind negentiger jaren van de hand van mijn broer, Marinus Knoope. 

Het inzicht en de sfeer

– Zoals de bloesem in de lente een voorbode is van het fruit in de zomer, zo zijn wensen en verlangens van mensen een voorbode van hetgeen ze later kunnen realiseren. 
– Zoals fruitbomen over precies die kwaliteiten beschikken die ze in staat stellen de eigen fruitsoort te creëren, zo beschikken mensen over precies die kwaliteiten die ze nodig hebben om hun eigen wensen en verlangens te kunnen realiseren. 
– Zoals er in de natuur een vaste route is van bloesem naar vrucht en van zaad naar oogst, zo is er in de natuur ook een welbepaalde weg van wens naar werkelijkheid.” 
Marinus Knoope

Dit waren destijds spectaculaire nieuwe inzichten. Er werd iets wakker in de jonge babyboomer. En het stond op: het verlangen om het creatieve vermogen in eigen hand te nemen. Het was in de jaren zestig nog haast onvoorstelbaar, maar het is inmiddels redelijk normaal geworden om als individu je dromen waar te willen maken. De tijdgeest ademde een sfeer van vrijheid, ging gekleed in modieuze maakbaarheid en sprak de taal van de passie. Veel mensen zijn in de afgelopen decennia hun persoonlijke ontwikkeling aangegaan door ‘op geïnspireerde wijze’ hun feitelijke ondernemingen en projecten aan te pakken.

Van vanzelfsprekendheid naar slijtage

Het geloof dat de weg van wens naar werkelijkheid bestaat, is diep doorgedrongen in onze hoofden, harten en handelwijzen en is normaal geworden. Wat vroeger een fantasie was, heeft nu de status van een toekomstvisie. En waar je vroeger in alle bescheidenheid nog zei dat je misschien een persoonlijke wens koesterde, heb je het tegenwoordig openlijk over wat je ‘gecreëerd’ hebt. 
Maar er treedt ook een behoorlijke slijtage op. Er is niet meer zo veel optimisme. Creëren is ook heel moeilijk gebleken. Maakbaarheid is niet meer in de mode. We zijn in een stroeve ontwikkeling gekomen en op sommige punten zitten we zelfs helemaal vast. De glazuurlaag van de maakbaarheid is eraf gesnoept. Dan komt er heel andere koek aan bod. Wat is er nou zo moeilijk aan dat menselijk scheppend vermogen?

“Het lijkt erop dat er twee muzen zijn: de muze van inspiratie, die ons onduidelijke visioenen en verlangens geeft, en de muze van realisatie, die keer op keer terugkeert om te zeggen: ‘Het is nog moeilijker dan je dacht.’ Dit is de muze van de vorm. Zou het zo kunnen zijn dat de vorm die ons het beste van pas komt, een obstakel is dat ons verbijstert en ons van onze beoogde koers laat afwijken?
Als we niet meer weten wat we moeten doen, dan zijn we pas bij ons échte werk gekomen en als we niet meer weten welke kant we op moeten, zijn we aan onze échte reis begonnen. De geest die niet verbijsterd is, wordt niet gebruikt. De belemmerde stroom, dat is degene die zingt.”

Wendell Berry

Er draait een belangrijke motor voor vernieuwing van de samenleving, die eerder nog niet zo ‘aan’ was. En die krijgt z’n brandstof vanuit de bezielde drijfveren van talloze individuele mensen zoals jij en ik. 
Veel mensen zien ook in dat de weerstand in het collectief niet zomaar overwonnen wordt door allemaal los van elkaar ons eigen ding te blijven doen. Al die individuele mensen hebben elkaar steeds meer nodig. Het komt nu aan op coherentie en samenwerking. Tussen mensen, maar ook met de rest van de natuur. Waarom is dat nou zo moeilijk? En wat nou, als daar tóch nog iets ouds voor mag worden afgeleerd?

Naar een circulair mens- en wereldbeeld

Zoals er een natuurlijke weg bestaat van kind naar volwassenheid, zo is er uiteindelijk ook een natuurlijke weg van kwetsbare samenlevingen naar stabiele gemeenschappen.

We zijn aan het leren dat we onze diepste wensen slechts in een evenwichtig samenspel met anderen – en al het andere – kunnen realiseren. Dit blijkt de opmaat te zijn naar een next level van de lessen in creativiteit. De vraag is of je in je mens- en wereldbeeld daar eigenlijk al op berekend bent.
Het is naar mijn idee nu de kunst om – midden in de ontstane chaos – een universele symbooltaal te vinden voor een passend wereldbeeld. Iets wat voor ons kan werken als een routekaart. Iets waarmee je – met behulp van je innerlijke kompas – die échte reis door kan aanvangen. Omwille van creatieve ontwikkeling, bewustwording, regeneratie en individuele vrijheid in een gezond maatschappelijk weefsel.
De kern blijft dat er een natuurlijke weg is van wens naar werkelijkheid maar die weg bewandelen we niet als losstaand individu. Het helpt om in te zien op welke manier persoonlijke ontwikkeling vervlochten is met die van collectieven: van de groepen waartoe je behoort, van de cultuur, je familie, van de natuur en van de aarde als zodanig. Dan gaat het over de interactie tussen het deel en het geheel. En dat is een ecologisch systemisch principe. Oftewel: alles hangt met alles samen. De vraag is hoe je dan alle culturele instrumenten – en daarmee bedoel ik wereldbeelden, aannames, noties, vertrekpunten en alle mentale modellen die je gebruikt – ook allemaal compatibel maakt met elkaar.

Integraliteit

Je bent weliswaar zelf het vertrekpunt maar het is niet meer aan de orde om je te beperken tot ‘ieder voor zich’. Net zomin als het aan de orde is om je te beperken tot je eigen bubbel, wereldbeeld, verhaal of toolkit. We zoeken de samenhang. Het gaat er om, om het individuele belang met het collectieve belang te koppelen op een werkzame manier.

De Creatiespiraal bracht velen op het pad van zelfverwerkelijking. Het systemisch werk biedt een verdiepende ontwikkeling om dat in afstemming te doen met je omgeving. Gecombineerd kan het ons helpen om tot een harmonische cultuur te komen van communicatieve zelfsturing, sociale regeneratie en moreel leiderschap.

Oplaadstation

Eendaagse workshop op 3 november ’23 

Ik ervaar het werk van mijn broer als een verhaal met een briljante kiem. Het werk lijkt dat ‘iets’ te bevatten, waar we naar op zoek zijn: het koppelstuk van het menselijk vermogen tot samenwerken. De gouden moersleutel! Iets wat je helpt om, door de taal heen, naar de werking van je eigen mentale modellen te kijken. Dat is een voorwaarde voor afstemming met anderen. Ik nodig je dan ook graag uit om daar eens wat ervaring mee op te komen doen.

Landkaart en kompas

Met mijn zelfgekozen opdracht om de Creatiespiraal te verduurzamen ging ik ooit op pad. Tot mijn verassing kwam ik er niet alleen op uit dat de werktuiglijkheid van het model compatibel is met het systemisch werk, Theory U en Spiral Dynamics, maar ook met de inzichten van de antroposofie, én met de lessen die door verschillende wijze mensen in de wereld zijn gebracht onder de noemer van non-dualiteit.
Er lijkt zich daardoor een integraal wereldbeeld af te tekenen. En het lijkt of we het innerlijke kompas ermee kunnen vinden, waardoor we op die landkaart zouden kunnen navigeren. Dat opent, voor zover ik kan zien, de mogelijkheid van een nieuw type leiderschap dat zuiver moreel van aard is.

Ik neem je er graag in mee, om mijn bevindingen met je te delen. Wat dat jou vermoedelijk zal opleveren is een scherp onderscheidingsvermogen tussen een verouderd systeem enerzijds, en anderzijds datgene wat we voor het gemak ‘het nieuwe paradigma’ noemen. Een onderscheidingsvermogen dat – als het klopt – daadwerkelijk helpt om mode en essentie uit elkaar te halen.

Interesse?
Kijk even bij het item ‘Verder met Elkaar’ bij het aanbod en/of in de agenda.