Ik ga het aan

Artificiële Intelligentie? Nee, dank u.

De ontwikkelingen van AI doen veel stof opwaaien. Velen vinden de ontwikkeling zorgelijk omdat onze morele beheersing ervan nog rammelt. Zo kunnen we het allemaal niet binnen een sociaal veilige zone houden. Maar ja, eerlijk is eerlijk. We weten allemaal dat artificiële intelligentie eigenlijk helemaal niet intelligent is, precies zoals sociale media helemaal niet sociaal zijn. Tenminste, niet van zichzelf. Het is maar net wie ze ter hand neemt. Dat wisten we ook over speerpunten en hakbijlen. En die gaan al heel lang terug. Vorken kunnen in het bedorvene prikken en zelfs balpennen kunnen giftig zijn. 

Slijpsteen om je aan te scherpen 

Ik wil hier dan ook een lans breken voor een heel ander soort intelligentie. Een soort intelligentie die van zichzelf wel moreel beheerd is. Ik noem het ‘Systemische Intelligentie’. Daarin staat het moreel kompas juist centraal en leer je zélf het instrument te zijn in een sociale werkelijkheid. Het instrument enerzijds, en degene die dat ter hand neemt anderzijds, vallen met elkaar samen. SI als tegenhanger van AI dus, en het bijbehorende innerlijke werk als onmisbare slijpsteen voor gewetensvol handelen. In een tijd waarin we ontoereikende moraliteit ervaren in de cultuur, kunnen we die zelf ontwikkelen.

Spelregels voor het leven

Hoe gaat dat dan? Onlangs zag ik een kort fragment uit een interview met Laurie Anderson, muzikant en kunstenaar. Ik was getroffen door haar drie spelregels voor het leven en herkende ze meteen als een weg naar systemische intelligentie:

1. Leer bang te zijn voor niemand. Stel je eens voor dat je zo leeft, dat je voor helemaal niemand bang bent. Dat niemand je kan intimideren of afschrikken.

2. Ontwikkel een ‘bullshit detector’ en leer die te gebruiken. Wees er alert op of iets klopt. Of het écht klopt. Train jezelf om in de smiezen te krijgen of iets waarachtig is, of niet. En – in combinatie met spelregel 1. – om het onwaarachtige ook niet te dulden. 

3. Leer absoluut teder en zachtaardig te zijn in al je uitingen.
 
Die derde spelregel is bijzonder. Die brengt de balans erin. Zou je alleen de eerste twee spelregels hanteren, dan kom je eerder uit op verharding en terugtrekking. Op ongeduld en veroordelingen. Maar met deze derde spelregel erbij, verandert er iets. De zachtaardigheid is een uitnodiging om wezenlijk contact te maken, ongeacht wat je voorgeschoteld krijgt, met een serieuze intentie tot overbrugging. Je wilt jezelf verstaanbaar maken. En daarvoor moet je je afvragen hoe je de ander aanraakt, opdat die zich opent voor verbinding. De derde spelregel vraagt je om je ervoor verantwoordelijk te maken, om de ander werkelijk te willen bereiken. 

Waarom systemische intelligentie ontwikkelen?

Je kunt deze drie regels nog korter samenvatten, tot er maar één instructie overblijft en dat is: 
ga het aan! Dan verdwijnt wel een beetje uit het zicht hoe moeilijk dat eigenlijk is en welke krachten je met elkaar in overeenstemming moet zien te krijgen. Het gaat om confrontatie én geduld. Om beoordeling én acceptatie. 
Stel je voor dat je relaties hierdoor écht gaat begrijpen – niet alleen oppervlakkig, maar tot in de kern. Dat je de verborgen patronen kunt zien die leiden tot conflicten, of juist tot harmonie. Dit is waar systemische intelligentie om draait. Stel je voor dat je je achilleshiel, je zwakke plekken en overlevingsstrategieën leert te ontspannen, en je óók in verbinding het weet te adresseren als iemand iets doet wat niet congruent of integer is. Dat je jezelf als instrument daartoe zuiver leert afstemmen. Ik kan je beloven dat iedereen die daarmee aan de slag is, een moreel-intelligente werking krijgt in de omgeving waar die deel van uitmaakt. 

Wat is nou wel, en wat is niet jouw taak? 

Het is niet jouw taak om de grote wereldproblemen op te lossen. Jouw taak is om een onderdeel te zijn van ons collectieve immuunsysteem. Dat wil zeggen dat je zorg kunt dragen voor je eigen leefomgeving. En dat je zorg kunt dragen voor wat er in het hier en nu op je bordje ligt. Omdat we in ons dagelijks leven voldoende uitgedaagd worden om te relateren in waarheid en rechtvaardigheid. Je wordt automatisch altijd wel ergens geconfronteerd met wat ongezond, immoreel of anderszins onjuist is. 
Wereldproblemen dragen allemaal hetzelfde kenmerk: we denken dat de oorzaken van grote wereldproblemen, zoals sociale ongelijkheid, scheve machtsverhoudingen en oorlogsgeweld onvermijdelijk zijn. Maar dat zijn ze niet meer voor jou, zodra jij je morele kompas verzorgt en het effect daarvan z’n impact kan hebben op jouw omgeving.
Het is dus niet jouw taak om harmonie te bewerkstelligen. Maar je kunt wel de hindernissen daartoe zoveel mogelijk proberen te verwijderen. Je kunt de vanzelfsprekendheid van immoraliteit logenstraffen. In jezelf. Binnen jouw bereik. Op de plek waar je bent. 

Veroorspronkelijking van mens-zijn

We hebben elkaar hierin nodig. Bij Ik & Jij leer je hoe je deze intelligentie kunt vrijmaken. Hoe die voelt als een terugkeer naar wie en wat je in oorsprong bent. Met impact in je persoonlijke leven, je werk en je gemeenschap. Systemische intelligentie helpt je om de boel op te schonen en met natuurlijke zelfsturing heling in gang te zetten door waarachtig te worden en vandaaruit verbindingen aan te gaan. Of je nu simpelweg diepere relaties wilt beleven, een betere begeleider wilt worden of impact wilt maken in je werkomgeving – het zit ‘m in de terugkeer naar wat écht, eerlijk en waarachtig is. Ga het aan!

Jij hoeft niet de wereldproblemen op te lossen.
Jij kunt wel de vanzelfsprekendheid van immoraliteit logenstraffen.

En nee, het is misschien niet: ‘kleine moeite, groot plezier’. 
Maar het is wel van toenemend belang! En bedenk je:

Wie zekerheid verliest
kan op zoek naar waarheid.