… en maak er een gewoonte van
Mag ik je iets vragen? Hoe lees jij het woord ‘Help’?
Komt de popsong van de Beatles naar boven? Klinkt het als een noodroep? Krijg je het beeld van iemand die bijna verzuipt en zich – ten einde raad – overgeeft aan de genade van de omstanders?
Of lees je het meteen in de gebiedende wijs, als een opdracht: zorg er voor dat anderen zich door jou geholpen weten!
Als je denkt ‘help mij’ voel je dan ongemak? En als je denkt ‘ik help’, komt er dan een aangenaam gevoel van superieure goedheid over je heen?
Help elkaar!
De schakering aan mogelijke reacties zeggen uiteraard iets over jou maar zo persoonlijk zijn ze tegelijkertijd nou ook weer niet. Om hulp vragen is voor velen van ons nogal een dingetje. Wij vinden het vaak moeilijk. Hulp bieden is daar tegenover juist iets dat we allemaal heel erg graag doen. Je doet de mensen om je heen geen groter plezier dan ze te laten weten hoe ze jou kunnen helpen.
Balans geven en nemen
Het is van nature gezond wanneer geven en nemen met elkaar in balans zijn. In een gemeenschap zonder een of andere vorm van onderlinge ondersteuning, stapelen de moeilijkheden zich al snel op en ontstaat schade. Niemand overleeft zonder de wederkerigheid van zorg en aandacht op kleinschalig, direct ervaarbaar en toegankelijk niveau. Dieren die in kuddeverband leven, weten dat. Zelfs bomen en planten weten dat (zie ‘Het Verborgen Leven van Bomen’ van Peter van Wohlleben).
Van nature gedijt alles wat leeft in een zorgzame omgeving. We hebben er behoefte aan om opgevangen te worden als we ziek zijn, te delen in een stroom van ‘nieuwtjes’, gewaarschuwd te worden voor gevaar, ons gekend te weten, gelijkwaardigheid te ervaren, te voelen dat we de ruimte krijgen om onszelf te zijn en te ervaren dat onze omgeving graag wil dat het goed met ons gaat.
Individu en gemeenschap
De moderne mens waant zich een individu maar zoekt toch ook steeds de gemeenschap: de community, het netwerk, het platform, het samenwerkingsverband, het centrum, de vereniging, de krachtenbundeling, de verbinding… de EU…. Persoonlijke betrokkenheid is hét organiserend principe van deze tijd. We zeggen dat dat ons economisch voordeel oplevert, maar diep van binnen sluimert die andere, die langzame, diepe behoefte aan een gezonde voedingsbodem. Deel uitmaken van een zorgzame groep mensen, daar worden we op den duur rustiger, sterker en blijer van. Het is intelligent om daar bij te willen horen. Het is frustrerend als het er niet voor je blijkt te zijn.
Elkaar helpen om de weg te vinden
Er bestaat een mensen-gemeenschap – toegegeven: niet in Europa – waar een bijzondere gewoonte heerst wanneer iemand van hen in de moeilijkheden is geraakt. Iedereen komt gedurende twee dagen om zo iemand heen staan in het midden van het dorp. Er worden herinneringen opgehaald over die persoon. De redenen waarom mensen hem of haar waarderen, worden je teruggegeven. Deze mensen geloven dat iedereen behoefte heeft aan veiligheid, liefde, vrede en geluk en ze geven daar deze vorm aan. Ze zien moeilijkheden als een verzoek om hulp. Hun ritueel werkt naar twee kanten. Wat goed is voor die enkeling die daarmee geholpen wordt, is ook goed en versterkend voor de gemeenschap. Ze ver-één-igen zich, om iemand overeind te helpen. Zodat die zich kan herinneren wie hij is, zich onvoorwaardelijk geaccepteerd weet en zich opnieuw kan verbinden aan de eigen plek in de gemeenschap.
NABAJYOTISAIKIA, is in Zuid Afrika een compliment en betekent: “Ik respecteer je, ik koester je, jij doet er toe voor mij.” Het antwoord luidt SHIKOBA, dat zo veel wil zeggen als “Dus, ik besta voor jou.”.
Als eenheid niet werkt
Deel uitmaken van een groter geheel, daarmee ben je er nog niet zomaar. Soms maak je ergens deel van uit terwijl dat jou juist níét helpt. Dan is het van belang om er uit te kunnen breken. Wie uit een onvrije binding breekt, komt op zichzelf te staan en dat kan bijzonder louterend zijn. Vanuit vrijheid kun je komen tot verbinding in waarachtigheid en gelijkwaardigheid. Iedere relatie vraagt een onderzoek naar het verschil tussen binding en verbinding. Dat geldt zowel in het grote als in het kleine.
Kom vragen stellen
Opstellingen zijn bij uitstek geschikt voor dergelijke onderzoeken. Voor zover toegepast in een kleine gemeenschap, lijkt het sterk op het Afrikaanse ritueel. Het is een vorm van geconcentreerd samenwerken rondom iemands vraag. Iemand die in verwarring is. Iemand die de weg terug wil vinden naar de eigen, onvervreemdbare plek in het geheel en daarin de toewijding en het respect van z’n omgeving ontmoet. En het leert ons de diepte kennen van waarden zoals zorgzaamheid, achting, geduld, consideratie, eerbied, ontzag en waardering. Waarden die we nodig hebben als brandzalf. Want wie blijft er ongedeerd in deze wereld vol stress? De sfeer is er een van vriendelijke echtheid en waardige vrolijkheid. Een sfeer waarin we kunnen zien dat we met al onze gekkigheden ook allemaal heel lief zijn. Onvoorwaardelijke acceptatie is zo veel dichterbij dan je denkt. Hoe fijn zou het zijn wanneer we dat in het grote ook zouden kunnen bewerkstelligen? Het kan. Wat we in het grote doen, hebben we in het klein geleerd. Waardeer dus het kleine en het gewone.
Kom representeren
Mij gaat het in het werken met opstellingen sowieso niet om het resultaat, of dat de vraag beantwoord wordt. Zo van “nou, dat weten we dan ook weer”. Het gaat om de samenwerking en om de zorg. Omdat we daarin, en in het helpen, de diepte kunnen ervaren van onze menselijke intuïtie en wijsheid. Mensen zijn waanzinnig gevoelsbegaafde wezens. Jij ook. Helper en geholpene werken in het zoekproces in een volstrekte gelijkwaardigheid samen. Dan maakt het niet uit of je helper of geholpene bent. Alle vragen die ingebracht worden, raken jou als representant ook. Wij lijken veel meer op elkaar, dan dat we van elkaar verschillen. We zijn samen op zoek om de weg te vinden in het landschap dat ‘mens zijn’ heet. Elkaar helpen, daar wordt je wijzer van. En een gemeenschap van mensen die elkaar dienstbaar en liefdevol ter zijde staan, is een sterke gemeenschap.